Anadolu Selçuklu sultanı 2. Gıyasettin Keyhüsrev (1237-1246). Muhtemelen 1221'de doğdu. 1. Alâattin Keykubat’ın oğludur.

İkinci Gıyasettin Keyhüsrev 

Çift Kartallı Sancak

Anadolu Selçuklu Sultanı 2. Gıyasettin Keyhüsrev (1237-1246). Muhtemelen 1221'de doğdu. 1. Alâattin Keykubat’ın oğludur.

Yedi yaşında iken Mübârizüttin Ertokuş'un atabekliğinde Selçuklu topraklarına yeni katılan Mengücüklülerin merkezi Erzincan ve havalisine Melik (Hükümdar) olarak gönderdi; melikliğinin ilk yıllarında Trabzon'u kuşatır.

2. GIYASETTİN KEYHÜSREV TAHTA  ÇIKKIŞI

I. Alâattin Keykubat'ın 1237’de ölümünden sonra önde gelen devlet adamlarından Sâdettin Köpek,Şemsettin Altunaba,Tâcettin Pervâne,Lala Cemâlettin Ferruh ve Gürcüoğlu Zahîrüddevle'nin de gayretleriyle veliaht İzzettin Kılıçarslan'ın yerine II. Gıyasettin Keyhüsrev’i tahta çıkardı.

Ölen sultanın arzusuna karşı olan bu karar ve uygulamayı Kemâlettin Kâmyâr ve Hüsâmettin Kaymerî ile Selçuklu ordusunda hizmet gören Hârizmlilerin emîri Kayırhan (Kırhan) önceleri kabule yanaşmadılarsa da sonradan yeni sultana biat etmek zorunda kaldılar.

2. Gıyasettin Keyhüsrev Selçuklu tahtına oturduktan sonra babasının sağlığında Kayseri'ye gelmiş bulunan yabancı ülke elçilerini kabul etti ve onun Ögedey Han için hazırladığı elçiyi Moğolistan’a gönderdi.

Daha sonra Şam Eyyûbî Hükümdarı el-Melikü’l-Kâmil Muhammed ve Halep Eyyûbî Hükümdarı el-Melikü’n-Nâsır Yûsuf ile babası zamanında yapılan tâbiiyyet antlaşmalarını 1237’de yeniledi. Ayrıca el-Melikü’n-Nâsır’ın kız kardeşiyle evlenip kendi kız kardeşini de ona vermek suretiyle aralarında bir hısımlık bağı kurdu. Çok geçmeden diğer Eyyûbî melikleriyle Artuklu emîrleri de ona tâbi oldular. Böylece Sultan 2. Gıyasettin Keyhüsrev, Mısır Eyyûbîlerine karşı kuvvetli bir cephe meydana getirmiş oldu.

SADETTİN KÖPEK SULTAN GIYASETTİN KEYHÜSREV'İ  ALDATIR

Keyhüsrev, başlangıçta kendisine biat etmek istemeyen devlet adamlarına pek güvenmiyor, tahta geçmesini sağladığı için sözünden çıkamadığı Sâdettin Köpek de onları ortadan kaldırması için kendisine devamlı telkinde bulunuyordu.

TÜRKLERİN BAŞ DÜŞMANI,YİNE TÜRKLERDİ.

MAALESEF,TARİH BOYUNCA BÖYLE OLMUŞTUR.

Genç sultan önce Kayırhan’ı Zamantı (Pınarbaşı) Kalesi’nde zindana attırdı ve çok geçmeden emîr ağır zindan hayatına dayanamayıp 1237’de öldü. Bunun üzerine,Hârizmliler Selçuklu hizmetinden ayrılıp Urfa taraflarına çekildiler ve çapulculuğa başladılar.Kalabalık bir Türkmen grubuda,onlara katıldı.

Kemâlettin Kâmyâr, kumandasındaki bir Selçuklu ordusunu bozguna uğratan Hârizmliler,böylece Güneydoğu Anadolu'da bir süre bağımsız şekilde yaşadılar.

Keyhüsrev daha sonra yine Sâdettin Köpek'in telkinleriyle, Selçuklu Devleti’ne yıllarca büyük hizmetlerde bulunmuş olan Kemâlettin Kâmyâr, Şemsettin Altunaba, Hüsâmettin Kaymerî ve Tâcettin Pervâne gibi değerli ve kabiliyetlei devlet adamlarını birer birer bertaraf eder.Hatta,eski veliaht İzzettin Kılıçarslan ile kardeşi Rüknettin ve anneleri Âdiliye Hatun'u da önce hapse attırdı, sonra da öldürttü.

SADETTİN KÖPEK NASIL ÖLDÜRÜLDÜ?

Artık II. Gıyasettin Keyhüsrev’in karşısında saltanat iddiacısı kalmamıştı; fakat Eyyûbîlere karşı Haziran 1238’de kazandığı Samsat (Sümeysât) zaferinden sonra Sâdettin Köpek, Selçuklu hânedanına mensup olduğu rivayetini yayarak tahta geçmeyi planlamaktaydı. Nihayet durumu anlayan sultan, Sivas subaşısı Hüsâmettin Karaca’nın desteğiyle 1238'de Sâdettin Köpek'i ortadan kaldırarak kendini ve devleti onun tahakkümünden kurtardı ve de arkasından da şerrinden bir köşeye sinmiş olan eski devlet adamlarından Mühezzebüttin Ali, Şemsettin Muhammed el-İsfahânî, Veliyyüttin Tercüman, tarihçi İbn Bîbî’nin babası Mecdüttin Muhammet ve Celâlettin Karatay gibi kişileri önemli görevlere getirdi. Daha sonra Anadolu'da Gürcü Hatun adıyla tanınacak olan Gürcü Prensesi Tamara ile evlendi.

(Dillere destan,Gürcü Kraliçesi Tamara.." Tamara Tamara,açtin kalbime yara",şeklinde türküler yakılmıştı.

SELÇUKLU’YA KARŞI BABA İLYAS İSYANI

Sâdettin Köpek’in öldürülmesinden sonra yeniden devlet hizmetine alınan Hârizmlilerin çok geçmeden tekrar yağma ve soygun hareketlerine başlamaları üzerine bölgeye sevkedilen birlikler Harran’da onları yenilgiye uğrattı.

Arkasından 1240-41 yıllarında Diyarbakır kuşatılarak teslim alındı ve Siverek, Ergani, Çermik gibi kaleler de zaptedildi. Bu sıralarda Moğolların önünden batıya doğru kaçarak Güneydoğu Anadolu ve Suriye sınırlarında yoğunlaşan göçebe Türkmenler, aynı bölgelerde oturan Hârizmlilerin yağma ve tahrip hareketlerine paralel olarak göçebeliğin yerleşik hayatla uyuşmaması sebebiyle ve geçimlerini sağlamak amacıyla geniş çapta yağma hareketlerine girişmişlerdi.

BABA  İLİYAS(*)

İRAN ve SURİYE'DE TÜRKMEN LERİN DERDİ BUGÜN DE ÇOKTU YA..

Amasya civarında bir zâviyesi bulunan Ebü’l-Bekā Baba İlyâs-ı Horasânî adlı bir şeyh, kendisini nebî kabul eden Türkmenler arasında Anadolu Selçuklu Devleti’ne karşı büyük bir siyasî ve içtimaî isyanın başlatılmasına sebep oldu. 

Baba İlyas, çok zor şartlar altında yaşayan ve idareci sınıfla da yerli halkla da birçok sıkıtı,meselesı bulunan Türkmenleri,Selçuklu hükümetinin baskısından kurtaracak bir mehdî hüviyetiyle ortaya atılmış ve bu bakımdan Türkmenler tarafından canla başla benimsenmişti.

BABAİ AYAKLANMASI VE SONUCLARI.TARİKAT AYAKLANMASI

Baba İlyas’ın önde gelen halifesi Baba İshak’ın şeyhi adına örgütleyip yürüttüğü Babaî ayaklanması denilen bu hareket çok hızlı ve kanlı biçimde gelişti ve ancak Beyşehir gölü üzerindeki Kubâdâbâd Sarayı’na sığınan Keyhusrev’in doğu sınırlarını Moğollara karşı korumak amacıyla Erzurum’da bulunan orduyu çağırması üzerine bastırılabildi.

TÜRKLER, "BİR ÇATI,SANCAK  ALTINA"

Babaî ayaklanmasının bastırılmasından sonra seleflerinin Anadolu Türk birliğini kurma yolundaki faaliyetlerine devam eden 2. Gıyaseddin Keyhüsrev, 1241 yılında ordusunu Kayseri’de toplayarak Silvan Eyyûbî Hükümdarı el-Melikü’l-Muzaffer Şehâbettin’in üzerine yürüdü. Bu sırada vasallarından Şam Eyyûbî Hükümdarı el-Melikü’s-Sâlih’in gönderdiği kuvvet de ordusuyla birleşti. Öte yandan Hârizmlilerin ve Germiyanlı Türkmenlerin yardımını sağlayan Şehâbeddin de Diyarbakır üzerine yürümekteydi; iki taraf arasında savaş kaçınılmaz görünüyordu. Fakat Moğol tehlikesine karşı Müslüman hükümdarların birleşmesini isteyen Abbâsî Halifesi Müntasır-Billâh’ın araya girmesiyle Şehâbeddin’in Selçuklulara tâbi olması şartıyla barış sağlandı ve bir antlaşma yapıldı.

PEKİ,KÖSEDAĞ SAVAŞI'NDA NELER YAŞANMIŞTI?

NOYANLAR DA SAHNEDE. MOĞOLLAR DA,DEVREDE

1242 sonbaharında Anadolu sınırlarına yaklaşan Moğol kumandanı Baycu Noyan, Babaî isyanı dolayısıyla Selçukluların zayıf düşmesini fırsat bilerek kuşattığı Erzurum'u kısa sürede ele geçirip tahrip etti.

Sultan 2. Gıyaseddin Keyhüsrev böylece başlayan Moğol istilâsını durdurabilmek için hazırladığı güçlü bir ordu ile Anadolu içlerine doğru ilerleyen düşmanı Zara ile Suşehri arasındaki Kösedağ’da karşıladıysa da Moğolların Selçuklu öncü kuvvetlerini imha etmesi üzerine ovaya inmekte olan bütün Selçuklu ordusu paniğe kapılmıştı.Bazı kumandanlar safları terkettiği gibi Sultan da Tokat istikametine kaçtı.

Böylece başsız kalan Selçuklu ordusu dağıldı ve savaşmadan ağır bir hezimete uğramıştı.

CENGİZ HAN'NIN MOĞOL ASKERLERİ,TÂ KAYSERİYE KADAR ULAŞIR

Bu kolay zaferden sonra Baycu Noyan Sivas'a girdi ve şehri üç gün süreyle yağma ettirdi. Ardından Kayseri'yi kuşatan Moğollar, Emîr Samsâmüttin Kaymaz ve Subaşı Fahrettin Ayaz'ın kumandasında kahramanca direnen şehri Hajukoğlu Hüsam adlı bir Ermeni’nin ihaneti yüzünden ele geçirerek geniş çaplı bir tahribatla birlikte katliama tâbi tuttular. Azerbaycan'a dönüşleri sırasında da aynı şeyi Erzincan'a yaptılar. Bu dehşet verici Moğol istilâsı karşısında Anadolu'dan varlıklı kimseler Halep'e kaçtılar.

SOYGUNCU,ERMENİLER

Bu arada Keyhusrev'in annesi ve diğer aile fertleri Halep'e gitmekte iken Selçuklu vasalı Çukurova Ermeni Prensi Hetum tarafından yakalanıp Moğollara teslim edildiler. Öteki Türk kafileleri de yine Ermeniler tarafından saldırıya uğrayarak yağmalanıp soyuldular.

KÖSEDAĞ SAVAŞI'NIN SONUÇLARI

Kösedağ felâketinden sonra Anadolu Selçuklu Devleti merkezî hâkimiye tini kaybetmiş ve Sultanın Antalya'ya çekilmesi sebebiyle başsız kalmış gibiydi.

Bundan faydalanan tâbi Çukurova Ermeni Krallığı(?) ve Trabzon Komnenos ları (Hristiyan Koman Türkleri) Moğol vasallığını kabul ettiler; İznik'teki Bizans Devleti ise Selçuklular'la dost kalmayı tercih etti.

Bu sırada Amasya'da bulunan Vezir Mühezzebüttin Ali, şehrin Kadısıyla birlikte ve değerli hediyelerle Azerbaycan'daki Mugan ordugâhına dönmüş olan Baycu Noyan'a gidip yılda 360 bin dirhem, 10 bin koyun, bin sığır ve deve verilmesi şartlarıyla bir barış antlaşması imzaladı.

Keyhusrev Moğollarla barış yapıldığını haber alınca Antalya'dan Konya'ya geldi.

Bu barış antlaşmasından sonra Çukurova Ermeni Krallığı(olmadı da,bazıları böyle yazar)'na karşı bir askerî harekâta geçildi.

Vezir Şemsettin el-İsfahânî’nin kumandasındaki Selçuklu ordusu Tarsus'u kuşattı. Ancak, ağırlaşan tabiat şartları sebebiyle askerlerin hareket kabiliyeti zayıflamış ve yiyecek sıkıntısı da baş göstermişti.

Ayrıca,Sultanın âni ölüm haberinin gelmesi üzerine sefer yarıda bırakıldı. Bununla beraber Ermeni Kralı Hetum ile Anadolu Selçuklu Devleti'ne yeniden tâbi olması, savaş tazminatı ödemesi, yıllık vergi vermesi, Tarsus'a karşılık Bergama Kalesi'ni teslim etmesi şartlarıyla bir barış yapıldıktan sonra Selçuklu ordusu Konya’ya döndü.

GIYASETTİN KEYHÜSREV'İN ÖLÜMÜ.

Tarsus kuşatması sırasında Alâiye'de bulunan Sultan,yirmi beş yaşlarında olduğu halde,genç yaşta vefaat eder. 

Yerine büyük oğlu II. İzzettin Keykâvus tahta çıkarıldı. Sâdettin Köpek'in etkisinde kalarak tecrübeli devlet adamlarını bertaraf etmesi sebebiyle ülkeyi başsız bırakmış ve felâketin uçurumuna itmiş olan II. Gıyasettin Keyhüsrev'den sonra devlet idaresinde iş bilir ve idealist insanların kalmamasından dolayı genel bir çöküş ve gerileme devri başlamıştır.

Bununla birlikte onun döneminde de pek çok içtimaî, ilmî ve dinî müessese kurulmuş, büyük mimarlık eserleri inşa edilmiştir.

Yayına hazırlayan; Yeniyurt Tarih.