Geçmiş zamanlar,Medler,Persler,Sakalar

Bugün bölgelerdeki işgaliyetler ve kavgalar,geçmişi incelemeye zorluyor meraklı insanları.

Tarihten bir yaprak; Medler,Asurlar,antik Yunalar,Sakalar...

Medler ve de Çağın diger Kavim,Halklar...

Medler ,Türkçe Medler,Azerice: Midiya,Farsça ;  مادها - Mādḥā) günümüzdekiİran'ın Kuzeybatı ve günümüzdeki Azerbaycan'ın Güney ve Güneydoğu kesimlerinde yaşamış halk.

Medler, günümüzdeki İran Azerbaycan'ı bölgelerine yerleşmiş olup bu bölgelerdeki halkların öncüllerindendir.  Yunanlar(Grekler) bu halkın yaşadığı bölgeye Medya (Yunanca; Μηδία) adını vermişler. Medler ilk kez Asur kralı III. Salmaneser'in dönemindeki (M.Ö. 858-824) yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişler..

Yeni Babillilerle birleşerek Asur Krallığı'nı yıkan Medler, MÖ 6. yüzyılda Anadolu'danAfganistan'a kadar büyük bir arazide imparatorluk kurmuşlardı...

MÖ 550 yılında, Med-kökenli Büyük Kiros'un büyükbabası Med kralı Astiages'i yenmesi sonucunda, Medya Ahameniş İmparato rluğu'na birleştirilmiştir.

MÖ 330 yılında Ahamenişleri yenerek Medya'yı zaptedenBüyük İskender, bölgeyi Makedon yalı komutan Peyton'un yönettiği Güney ve eski Ahameniş komutanı Atropat'ın yönettiği Kuzey kesimlere bölmüştür. İskender'in ölümünden sonra, Güney Medya Selevkos İmparator luğu'na birleştirilirken, Atropat Kuzey Medya'da bağımsız Atropatena devletinin temelini koymuştur.

Medler İran'ın bir imparatorluk ve bir millet olarak kurulmasına, ve altın çağına Büyük erush döneminde ulaşan,ilk birleşik Pers / Med İmparatorluğu'nun oluşmasına önayak olmuşlardır.

Bu durum (Aryani kültürel ve milli birlik) Pers İmpara toru ,Achaemenid'in büyükbabası Med Şâhı Astyages'i öldürerek Pers İmparatorluğu'nu kurmasına dek devam etmiştir.

MEDLER,PERSLER,SAKALAR

Bu aktarmalara kadar,bütün İranlılar, Mede veya Ma da (Med) olarak adlandırılmıştır.

ASTİYAG ve KİROS

Med kralı Astiyag"ın yeğe ni Kiros"un saray darbesiyle,siyasî,otorite vede ilk defa güneybatı İran'da yoğunlaşan Pers aristokrasisinin eline geçer ve kısa bir süre sonra MÖ 550'li yıllarda güçlü ve merkezi bir Pers imparatorluğunun kuruluşuyla Medler yıkılır. 

MEDLER,MEZOMOTAMYA...

Medler, isimlerini Medya'dan almış olan, günümüz İran'ında hüküm sürmüş bir halktır. Tarihçiler tarafından, Toros-Zagros dağ sistemi içinde ve Dicle'nin doğusunda yaşadıkları için, verimli ve üretken bir medeniyetin toplumu olarak adlandırılmışlardır.

Urartulardan sonra, bu sefer daha doğuda bulunan ve Mezopotamya medeniyetinin önemli kabilelerinden olan Gutilerin bir devamı gibi, Babillerle ittifak halinde hareket eden Aryen kökenli Med aşiretler federasyonu, MÖ 625'lerde Asur İmparatorluğu'nu yıkar.

Babil bir kez daha ve son olarak üstünlük kazanır. Medlerin federasyonu, yükselen Aryen-Pers kökenli Akhamenit hanedanlığıiçin bir geçiş rolünü oynar.

Med kralı Astiyag'ın yeğeni Kiros'un saray darbesiyle, siyasal otorite ilk defa Güneybatı İran'da yoğunlaşan Pers aristokrasisinin eline geçer ve kısa bir süre sonra M. Ö. 550'li yıllarda güçlü ve merkezi bir Pers imparatorluğunun kuruluşuyla Medler yıkılır.

MEDLER ve PERSLER/ACEMLER...

Kadim zamanlarda Medler diğer İranlılar'la kısmen karışmıştırlar (özellikle Persler'le).

Bunun sonucu İran halkları (Farslar,Gilaki, Beluciler,Kürtler,Mazandaranlar,Peştunlar,Tatiler,Osetler, v.b.) oluşumunu tamamlamışlardır.

Med dili,Avesta ve Eski Farsça ile doğal olarak etkileşimde bulunmuştur. Bazı araştırmalarda Persler ve Medlerin birbiri ile iletişim kurabildikleri gözlemlenmiştir.

Herodot'un Altı Med Kabilesi

Herodot, MÖ 101, altı Med aşiretinin ismini listeler; Böylelikle Deioces Medleri tek bir millet çatısı altında topladı, ve tek başına onlarda hüküm sürdü. Şimdi bunlar şu aşiretlere dayanmaktaydı;

Busaeler, Paretaseniler, Struşatlar, Arizantiler, Budiiler, ve Magiler.

Herodot'un aktardığına göre; aynı zamanda "Medlerin Perslele kesinlikle aynı aletlere; ve Medlerle Perslerin günlük kiyefet,giyimlerinin gerçekten farksız." olduğunun aktarır. (7.62). "Bu Medler eski zamanlarda herkes tarafın dan Aryan lar ola rak anılmış; fakat Laz-Kolhisliler,(İberler,yükarı harıta da,Sarmesler(Karadeniz, Kafkaslar'da bazıları bu soy adını takarlar) (Sakalar) Atina'(Payar)dan buraya geldiklerin de, isimlerini Media olarak değiştirdiler. Haddi zatında bu onların kendilerine verdikleri isimdi." Medler,Herodot'un Tarihi(7.7). 

KOLHİ/LAZLAR/METLER  KARDADNİZ SAHİLİNDE YER ALİRDI.

 Medea Yunan Mitolojisi'nde Laz-Kolhis kralı Jason'un karısı ve Argonatlar'ın büyücüsüdür.

Medler'e ilk tarihî akışı;

Medlerin tarihi ve kökeni çok belirsizdir, hemen hemen hiçbir çağdaş bilgiye, nede Medya'nın kendisine ait bir yazıt veya anıta sahip değiliz.

Herhangi bir tarihsel değeri bulunmayan, Ctesias'ın anlattığı bir hikâye dışında (dokuz kralın isminin bulun duğu,MÖ 880'lerde Diod'da korunan Nineveh'in yok edilmesi gerektiğini söyleyen Arbaces ile başlayan bir liste. ii. 32 sqq. ve sonraki pek çok yazar tarafından kopyalandı; isimlerin bazılarının yerel geleneklerden türetildiği düşünülmekte).

Josephus Medler ile ilişkilidir. (Tev.Madai) Japheth'in oğlu Madai Tevrat'ta bulun an bir kişiliktir. "Şimdi Grekler tarafından Media olarak anılan,Madeanlardan gelen Madai'den Japhet'in oğulları olan Javan ve Madai" Yahudiler'in Antik Tarihi, 

Strabo, Ptolomeus, Herodot, Polybius, ve Pliny gibi öteki tarihçilere göre,Mantiane, Martiane,Matiane,Matiene gibi isimler Medya'nın kuzey kısımlarını adlandırmak için kullanılmıştır."

İranlı (her aile,kendine bir ad koyuyordu)ların diğer kabileleri yöneten İranlı isimleri taşıyan prenslerin vesilesi ile nasıl yavaş yavaş nasıl egemen hale geldiğini rahatlıkla görebiliriz.

HAZAR DENİZİ HAVZASIN DA,DOĞU SAKA DEVLETİ'NİN MERKEZİ SAYILIRDI.

Fakat, Gelae,Tapuri,Cadusii,Amardi,Utii ve kuzey Medya ve Hazar kıyılarındaki diğer aşiretler İranlıların egemenliği altında değildi. Polybius (V. 44, 9), Strabo (xi. 507, 508, 514), ve Pliny (vi. 46), Anariaci'yi bu aşiretler arasında say mışlardır; fakat, "Aryan-olamayan" anlamına gelen onların ismi, büyük ihtimalle birçok ufak yerli aşireti ifade etmek için kullanılıyordu.(Ayranlar,Yahudî soy,ırkı'nın bir kolu,olarak iddalar vardır.)

Medler,Mada' halkı, (Grek form,yazılışında,"Μῆδοι", İyonik Μᾶδοι), ilk olarak MÖ 836'da görülür.

KAYITLARDA DEĞİŞİKLİKLER DE VARDIR.

MEDLER ve (Batılılar,"İstik",derler) İSTİK,-SAKALR DA ÇAĞIN KAVİMLERİ

İlk kayıtlar Asurlu fatih Shalmaneser III'ün "Amadai"'de Zagros'a kar şı olan savaşlarla bağlantılı olarak met edilip övüldüğüne rastlan mak tadır.

Onun halefleri Medler'e karşi pek çok seferlerde bulunmuştur (Madai).

Bu erken dönemde, Medler başka bir bozkır aşireti ile birlikte anılmıştır.

Baskın bir grup olan İskitler'ler.(Batılılr"İstik,Siykiten" derler.)Saken,Saka da denilmektedir.) Bunlar yerel idareciler altında birçok farklı kasaba ve bölgeye ayrışmıştı; Asurlar'ın yazıtları(taşlara kazınan yazılar) ndaki isimler de, Zerdüşt'ün Zerdüştilik dinine inandıkları gözlemlenmektedir.

( O zamanlar,ne "Zerdüşti,Zerdüşçilik" yoktu.Bazıları bunları,kendi sempatı fikri olarak yazmaktadırlar.Sakaoğlu, Mehmet Ali'nın notu.)

MÖ 800 yılındaki bir Assur askeri raporunda 28 Med şefinin ismi listelenmiştir, fakat bunlardan yalnızca birisi İranlı olarak tanımlanmıştır. MÖ 700 yılındaki bir başka rapor 26 isim listeler; bunlardan, 5'i İranlı olarak gözükmektedir, diğerleri değildir.

Kaynakça;

^ Javid J. Huseynov. Azerbaijani National Identity: Historical and Contemporary Context. Columbia University, the 15th Annual Convention of the Association for Study of Nationalities. 15 Nisan 2010.Erişim tarihi: 7 Haziran 2011 (İngilizce)

1. ^ "Media" (İngilizce). Encyclopedia Britannica Online. 2009. Erişim tarihi: 2009-08-27.

Herodotus, The Histories. 7.62.1. "The Medes in the army were equipped like the Persians; indeed, that fashion of armor is Median, not Persian. Their commander was Tigranes, an Achaemenid. The Medes were formerly called by everyone Arians, but when the Colchian woman Medea came from Athens to the Arians they changed their name, like the Persians. This is the Medes' own account of themselves"

*YeniyurtAraştımaServisi,Geschhte/Historie/Bu yazımızı,eski sayfalarımıda da,daha detaylı yayınlamıştık.

Mehmet Ali Yeniyurt  /Münih./4.12.1988