Son olarak Kuruluş Osman dizisinde adı geçen Kuman Türkleri

Bu günlerde,Türk Tv.dizilerinde yer alan;

Kumanlarla,Kıpçaklar aynı kavim,nesildenmi gelmekte idiler.?

Kuman Türkleri nerede yaşadılar?

Televizyon dizilerinde adı geçen tarihî olaylar ya da milletler dizi izleyicileri tarafından merak ediliyor.

Son olarak Kuruluş Osman dizisinde adı geçen Kuman Türkleri dizinin takipçileri arasında merak konusu oldu.

Kuman Türklerinin yaşadığı dönem ve özellikleri araştırılıyor.

Kuruluş Osman dizisine konu olan Kuman Türkleri çok fazla merak edilmeye başlandı.

Dizinin takipçileri tarafından araştırılan;*Kuman lar kimdi?/*Kumanlarla,Kıpçaklar aynı mıydi?

*"Kuman Türkleri nerede yaşadılar?",gibi soruları cevaplamaya çalışalım.

BUGÜN ONLARIN SOYLARINDAN GELEN LERIN BAZILARI,BİLDİĞİMİZ KADAR,RİZE ve TRABZON,KARADENİZ'DE YAŞIYORLAR

KUMANLAR KİM?

Kumanlar, 11. yüzyıl ile 14. yüzyıl arasında Doğu Avrupa'da yaşamış bir Türk halkı. Tarihte Kıpçaklar ile aynı birlik içinde bulun muş,bu yüzden de zamanla Kıpçaklar ile birlikte anılmışlardır.

Başlarında "Atabek" denen beyleri var olmuştur ve onun tarafından hem askerî, hem ekonomik,hem de siyasi bakımdan yönetilirler. Bütün idare bu beyde toplanmıştır.

İçlerinde 40-45 bin aile olan kollar hâlinde yaşamışlar dır. Bu nedenle askerî zaferleri hem savunmada, hem de taarruzda bulun maktadır.

 BUGÜNLERDE TV.DİZİLERİNDE YER ALAN,KUMAN VE KIPÇAKLAR

KIPÇAKLAR,BUGÜN ÖSTEREİCH/AVUSTURYA'DA DA BİR EYALETLERİ VARDIR.

GİDİP,BİZZAT GÖRMÜŞTÜK (M.Ali)

"Kuman" soy/ırk/nesil)adı, tarihte birçok dilde farklı adlarla anılmıştır.

Örneğin,İran(Persler) Mervezi 1120 yılında Qun adında bir halktan söz ederken, Ermeni Urfalı Mateos aynı bağlamda Xarteşk’ adlı bir halktan bahsetmiştir. 11. yüzyıl ortalarına doğru,Doğu Roma kaynaklarında "Κούμανοι veya Κόμανοι "adıyla; Latin kaynaklarında "Comani", "Cumani" veya "Cuni"; Alman kaynaklarında Valwen; Rus kaynaklarında "Polovci" (Polovec sözünün çokluk şekli) olarak geçmiştir. Macarcada Kun (çokluğu kunok),Ukrayncada Половці “Kumanlar”, Bulgarcada Кумани “Kumanlar” olarak adlandırılmışlardır.

Kuman Türkçede "sarışın" anlamına gel mekle birlikte Ermenice, Almanca ve Rusça da dahil diğer bütün batı dillerinde kendile rine "sarışın" anla mına gelen adlar veril miştir.

Bu isimlen dirmeler Kumanların saç renklerine ithafen yapılmıştır.

KARADENİZ'DE DE SARIŞIN ÇOKTU.HELE,MAVİ GÖZ,KIRMIZI SAÇLI TÜRKLER.

Kumanların Ukraynaca kökenli "sarışın" anla mına gelen adlandırması "Polovtsy" sözcüğü bazı araştırmacılara göre Slavlar tarafından bozkır kavimlerine verilirdi. Buna göre bu sözcük Ukraynaca "pol" yani, "açık, boş, düzlük" sözcüğünden türemişti. Ancak bu sözcük yine Ukraynaca olan ve şehir, (Yunanca; polis) açık-düzlük v.b. anlamlara gelen "Polyane" sözcüğü ile karıştırılmamalıdır. Olcas Süleymenov'a göre ise Polovtsy sözcüğü, "Sırp-Hırvat "kökenli olup "plav" (mavi) sözcüğünden türemiş, "mavi gözlü" anlamına gelmektedir. Árpád Berta'ya göre, "Aralarındaki büyük aynı ben zerliğe rağmen,Kumanların Kumān adı ile dilleri Kuzey Altaycası(Altay lehçesi) içinde değerlendirilen Kumandıların ḳumāndı adıyla bir ilgi kurulamaz.

KUMANLAR,HANGİ LİSANİ KONUŞUR?

Kumanlar, Türk lehçelerinin Doğu Avrupa'da konuşulmuş olan kollarından birini konuş muşlardır.

Bilimsel yayınlarda Kumanca,Kuman Kıpçak çası, Kuman Türkçesi olarak belirtilir.

KUMALARLA KIPÇAKLAR AYNI MI?

Kıpçaklarla Kumanlar farklı halk,kavim olduğu söylen sede,Alman tarihçileri,"kardeş halk" olduklarını yazar.

(Bu mevzüda,araştırmalarımız çoktur. yhy)

 Sonradan birleşmişlerdir. Kumanların ana yurdunu,daha önceki yerleşim bölgelerini belirlemeye yönelik girişimler arasında, literatürde en güçlü olan görüş, Kumanların ana yurdunu Orta Asya'da bulmak isteyen görüştür.

GEŞİTLİ GÖRÜŞ,İDDALAR...

Bu,çalışma hipotezi olarak kullanışlı, fakat hiçbir zaman kesin olmayan görüşe göre Kumanların ana yurdunun bugünkü Çin topraklarında, Huang-ho (Sarı Irmak) ırmağının büyük dirseğinde olması mümkündür.

Buradan,Moğolca konuşan Kıtayların(önemli bir Orta Asya halkı) yayılmaları nedeniyle batıya doğru hareket ettiler.

Bu görüşe göre,Orta Asya'da, 10. yy. içinde Kuman etnogenezinin birinci dönemi sona erdi.

Bu dönem içinde Kumanlar,“Sarı Uygurları" kendi içlerinde erittiler ve Çungarya kapısı üzerinden Oğuzlar ve Karlukların bölgesine giderken beraberlerinde götürdüler.

SİBİRYA'DA,YAKUTİSTAN(SAKA DEVLETİ) YER ALIR.

( Şimdi,burasıda,Rus hegemonya,taasubu altındadır.?)

11. yüzyılın ortalarında Sibirya'ya ve Kazak bölgesine ulaşmış olmaları gerekir. 12. yüzyılın sonuna varıldığında Türk kökenli iki birlik olan Kıpçaklar ve Kumanlar birleşmiştir. Bu dönemle beraber, aynı kavim ittifakına uygulanan çeşitli isimler arasında bir farklılık belirlemek imkânsız olmuştur.

BATI GÖK TÜRKLER İÇİNDE YER ALAN,YAŞAYAN  KIPÇAKLAR

Batı Göktürkler içinde yer alan Kıpçaklar, 11. yüzyılda Karadeniz’in kuzeyinde Kıpçak Hanlığı'nı kurdular (1098-1239).

Kuzey Karadeniz'deki Deşt-i Kıpçak Türk boy birliğinin içinde yer alan önemli gruplardan bir grup olmuşlardır. Kıpçak boy birliğinin 1239 Moğol saldırısıyla yıkılmasından sonra Kumanların bir kolu Balkanlar'a göç etmiş, bir kolu ise Kafkaslar'a inmiştir. 11'inci yüzyılda Kumanlar, bugün Ukrayna,Moldova ve Transilvanya'yı kapsa yan büyük bir bölgeyi ele geçirmişlerdir. Kuman kitleleri bugünkü Macaristan'ın bulun duğu bölgenin en verimli yeri olan orta kesimine yerleşmişlerdir.

Sık sık Macar devletine ve Doğu Roma İmparatorluğu'na saldırarak onların şehirlerini yağmalamışlardır.

Bir kısmı ise,İdil Bulgarlarına sığındılar.

Kuman Kıpçakları Balkanlar'da Bizanslılarla anlaşarak Peçeneklerle savaştılar ve Peçenekler büyük kayıplar verdi.

Sonra bugün Moldova ve Ulahya olan bölgede "Kumanya" adında bir devlet kurulmuştur.

KUMANLARIN TARİHÎ

13.yüzyılda "Milkov" adlı hükümdarları tarafından Katoliklik dinî, resmî din olarak kabul edilmiştir.Doğuda kalan Kumanlar ise İslam'ı kabul etmişlerdir. Balkanlar'da bulunan Kumanlar Trakya bölgesine yerleştiler ve Bizans'a asker oldular.

Bir dönem Bizans ile anlaşmazlığa düştükleri için Konstantinopolis'e çift taraftan kuşatma başlattılar.

Ancak,Bizans'ın, Peçeneklerle anlaşması üzerine başarısız oldular ve Balkanlar'a dağıldılar.

Selçuklu baskısından bıkan ve Tiflis'i geri almayı düşünen Gürcülerin daveti üzerine, Kuzey Karadeniz Deşt-i Kıpçak diyarındaki Kumanlardan 5.000'e yakın Kıpçak ve Kuman ailesi Kırımlı Büyük Kıpçaklı Başbuğ Şaraga Han (Sarıcık) ın torunu Atraga Han (Atrak) önderliğinde Kafkaslar'dan Gürcistan ve Azerbaycan'a kadar indi (1118). Gürcü Kralına kızını veren Atraga Han beraberin deki Kumanlarla Batı Gürcistan'da Batum, Artvin,Çoruh vadisine yerleşti.

Gürcü kralının isteği üzerine Kıpçak ve Kumanlar kurdukları 3.000 kişilik ordu ile Tiflis'i ağır bir kuşatmanın sonunda Selçuklu Devleti'nden geri aldılar (1123).

Kumanların savaş becerisini gören Gürcüler, tekrar Kuzey Karadeniz'deki Kumanlara haber yollayıp ülkelerine davet ettiler.

Bunun üzerine 10.000 civarında Kıpçak ve Kuman ailesi "Sevinç Han" liderliğinde Gürcistan'a yerleşti (1195).

Bu ikinci ve son iskân Kuzey Karadeniz, Deşt-i Kıpçak diyarından gelen son iskândır. Gürcistan'da uzun süre kalan Kumanlar Hristiyanlıktan etkilenmeye başladılar.

KUMBASAR,RİZE,MERKEZİ PAZARDA YERLEŞİKTİ.

Başkomutanı Başbuğ "Kubasar" (Ters saldıran),Başkomutanlık konusunda Gürcülerle anlaşmazlığa düşmesi üzerine bazı Kuman beyleri "Kubasar Bey" in oymağı ve kendilerine bağlı oymakları alarak bugünkü Türkiye sınırları içerisine; Rize ve Trabzon sahil bölgelerine yerleştiler (1212). Trabzon İmparatorluğu'na vergi vermeyen Kıpçak ve Kumanlar,kralın Artvin'e uyarı amaçlı gönder diği küçük bir orduyu imha etmekle kalmayıp; Trabzon'u basıp yağmala yarak karşılık verdiler.

Önce Gök Tenriye inanan Kıpçaklar,daha sonra,hristian,ortodoks mezhebine geçtiler.

(Bilindiği gibi,Rusa,Yunanistan,Bulgarlar da Ortodoks'tular)

Osmanlı İmparatorluğu'nun bölgeye hâkim olmasıyla müslümanlığa geçtiler.

Gürcistan'daki Kuman beyleri çeşitli zaman larda siyaset izleyerek varlıklarını sürdür meye çalıştılar.

KUMANLAR NEREDE YAŞADILAR?

1237 yılında Batu Han idaresindeki Moğol-Tatar ordusu Yayık Nehri'ne doğru ilerlerken pek çok Kuman topluluğunu önüne kattı. Moğol hakimiyetine girmek istemeyen Kuman topluluklarından bir kısmı İtil Bulgar ülkesine sığınırken bir kısmı da İtil'in batısına geçti.

1237'de Bulgar memleketini(o zaman,kuvvet gösterişi olan) yakıp yıkan,1238'de Rusya'nın kuzey kesimlerini tamamen ele geçiren Batu Han, 1239'da Kumanların yoğun olarak bulun duğu Don-Doneç sahası na doğru ilerledi.

MOĞOLLARIN KARŞISINDA

Moğolların gücü karşısında tutunamayan Kumanların birçoğu yapılan savaşlarda öldü geriye kalanlardan bir kısmı Moğolların hakimiyetini kabul ederken büyük bir kısmı da Batıya Macaristan ve Balkanlara gitti, Balkanlara gelen Kumanların toplulukları Latin İmparatorluğu tarafından hizmete alın dıkları gibi İznik İmparatorluğu'da onların askeri yeteneklerinden faydalanma yoluna gitmiştir.

1239-1240'ta Moğolların önünden kaçan kalabalık bir Kuman topluluğu kuru ot doldur dukları derileri sal olarak kullanmak suretiyle kadın ve çocukları ile birlikte Tuna'yı geçti.

Yaklaşık 10 bin kişilik bu grup uzunca bir süre Trakya'da yerleşebilecekleri uygun bir yer bulmak için gezip dolaştı.

Bölgede başıboş halde dolaşan ve etraftaki şehirleri yağmalayan Kumanların,Bizans Arazilerine zarar vermelerini engellemek ve onların askeri yeteneklerinden faydalanmak isteyen İmparator III. Loannes, Bizans hizmetine aldığı bu Kumanlardan bir kısmını Trakya ve Makedonya'da bir kısmını da Anadolu'da Mendenderes Havzasına (Menderes nehri ve çevresine) bir kısmını ise Frigya Sahasına (Günümüzde Ankara, Afyon, Eskişehir) bölgelerine yerleştirdi.

Bugün bu illerdeki Kuman asıllı köyler bu tarih te Anadolu'ya girmiştir.

BUGÜNLERDE ARTVİN'DE YERLEŞİKLER

Günümüzde Artvin, Yusufeli,Ardanuç,Murgul,Şavşat,Posof,Tortum,Narman, Uzundere ve Oltu Türkiye'de Kıpçak halk kültürünü yaşatan başlıca yerleşim yerleridir.

TÜRK TV.DEKİ DİZİLER,GEÇMİŞİ BİZE HATIR LA MAYA ZORLUYOR.

(...)

Derleyen,Sakaoğlu M.Ali.18.11.2020